CHHANDAMNA CHANCHINȚHA

MIHRING BAWHCHHIATNA RAH (Zirlai 1).

Chhandamna chanchinṭha kan hriatfiah theih nan a bul (Sual thu) aṭangin zir chho beuh beuh mai ang aw...! I lo chhiar ṭhin dawn nia.

Lucifera aṭangin sual hi vanah a lo inṭan tawh tih kan hre tawh a (Isaia 14:12-14). Vana ṭanga Pathianin a paihthlak khan a pawlte Angel ho kha hmun thuma ṭhena hmun khat a tlakpui tih kan hmu bawk a. Chungte chu vawiin nia kan sawi ramhuai, thlahrang kan tih ang te hi an ni. Mihringte an tibuai fo a ni. Khatia Lucifera paihthlak anih hnu khan a hming pawh Setana tih a lo ni ta a (chu chu Diabola tihna a ni), engtiklai pawhin Pathian a do reng a, Pathian rilru tih nat hi a thupui ber a ni.

Chutichuan Eden huanah Pathianin thing mit la tak leh ei mi tinreng a ṭo tir a, nunna thing pawh a lai takah a ṭo tir bawk a, a chhia leh ṭha hriatna thing pawh (Gen 2:9). Chutichuan Adama te nupa chu Pathianin nitin mai a tlawh ṭhin a, an lengdun ṭhin a ni. Pathian chuan Eden huana awm zawng zawng chu ei a phal vek a, mahse a laia a chhia leh ṭha hriatna theirah chu ei lo turin a ti a, "I ei chuan i ei ni la la in i thi dawn a ni.." tiin thu a pe a (Gen 2:17). Setana chuan a lo thlir reng ṭhin a, engtinnge aw Pathian rilru ka tih nat theih ang tih hi a ngaihtuah leh a thupui ber a ni si a.

Tichuan Pathianin ei loh tur a tih, "A chhia leh ṭha" hriatna theirah chu an ei ni tlaiah, Pathian chu Adama te nupa a tlawh ṭhin ang hun tlai ni nemah chuan a rawn kal leh a, mahse tun hmaa inhmangaih taka an lo awm ṭhin ang leh thuawih taka an lo awm ṭhin ang khan an lo awm tawh lo va, engkim kha a lo danglam ta a ni (Pathian leh Adama te inkar chu). Theirah ei loh tur an ei avang khan sual lamah an mit a lo var ta a, ruakin an awm tih an lo inhre ta a ni.

Tichuan, zak ngai lo nupa te khan zahna an lo nei ta a, thingkung phenah an biru a nih kha. Pathian chuan a hmangaih Adama te nupa chu a hmulo tihna a ni lo, a thu an awih loh tak avang khan an lo inṭhen ta a nih kha. Pathian chuan rilru na takin, "Adam, Adam khawiah nge i awm?" tiin a au va..Adama chuan "Huana i thawm kan hria a, saruaka awm kan nih avangin kan hlau a, tichuan kan biru ta a ni.." a ti a. Pathian rilru nat tur zia kha "Saruak i nih tuin nge hrilh che? Thingrah ei loh tur ka tih kha i ei ta a ni maw?" a ti a, heta kan Pathian rilru nat tur zia hi aw..! A ṭawngkam hman hi thinrim âw a ni lo. Ṭap âw a ni. Rilru na lutuk ṭap âw a ni. Mahse tih ngaihna dang a awm tawh lo. Pathian thu an awih lo va, Setana thu zawk an awih avangin, Setana lamṭang an lo ni ta.

Rom 6:23 ah chuan "Sual man chu thihna a ni.." a lo tih tawh angin misual chu thi ngei ngei tur tihna a ni. Adama te nupa chu Eden huan aṭangin a hnawtchhuak ta a. Setana khawvelah an awm tawh a, Setana nen pawlkhat te an lo ni tawh  a ni. Setana kut hnuaiah ama thu thuin an awm a, Pathian lah chuan an inzawmna a tichat hmak mai a ni.

Adama te nupa chuan sual chi an pai reng tawh a, theihai mu kan tuh chuan theihai kung vek a rawn chhuak a, a rah pawh theihai tho a ni. Theihai chi kha a chhunga a awm tlat vang a ni. Chutiang bawkin Adama te nupa pawh an bawhchhiat hnua fa rawn nei leh chauh an nih avangin an fate zawng zawng chu sual chi nei sa in kan lo piang vek a ni. Theihai kungah Apple a rah ngai lo. Chutiang bawkin kan pu Adama aṭanga thlah chhawn zel kan nih avangin, sual chi chu a hmei a pa in kan pai vek a ni.

Setana pawlte chu khawnge an kal dawn? MEIDIL ah a ni (Mat 25:41). Setanan a pawlte van aṭanga a tlakpui ho zawng zawng leh Adama fate zawng zawng hi meidil ah a tlakpui vek dawn a ni. A tirin mihringte tan meidil hi siam a ni lo. Mahse Adama Setana bawih anih avangin meidil tla vek tur kan lo ni. Rom 5:12 ah chuan, Mi pakhat avangin sual khawvelah a lo luh thu leh an sual avang chuan mi zawng zawng chungah thihna a thlen thu kan hmu a ni. Chutichuan Setana khawvelah chuan mi zawng zawng hi kan lo piang ta a, mahse Pathian chu kan la theihnghilh lo va, kan theih ang tawk tawkin kan zawng a, vanram kai ve theih nan tiin, sakhuana hrang hrang te a lo awm a, Pathian chu kan zawng ta ṭheuh mai a ni. Mahse Pathianin Setana khawvela awm te hi min hawisan hmak tawh a, a ṭhen chuan kohhran ah te kan inhmang a, kan Pathian a lawm takin tiin, kan ngaihdan leh ṭha tih danin Pathian lawm zawng chu kan zawng ve char char hlawm a ni. Mahse Pathian tan eng tham a ni si lo le..!

Sual man chu thihna a ni a ti tawh a, sual neilo kan awm lo. Adama chi pai vek te kan ni tawh a. Kan ṭhatlai ber kan lo tih pawh kha a ni tan chuan changpat leh puanchhia ang lek a lo ni tawh a ni.

Chutichuan mi zawng zawng chu meidil tla tur vek kan lo ni. Meidil tla tur i ni, i fel emaw, fello emaw, meidil chu i ta tur a lo ni. Adama tih dik loh avangin. Adama Setana lamṭang a lo nih avangin. I thih hunah meidil i tla dawn a nih chu. I nihna dik hi hrechiang tawh rawh. Harh a hun.


====================•================

         RORELTU PATHIAN (Zirlai 2)

Chhandamna chu Pathian lam aṭang chuan khawngaihna a ni a, mihring lam aṭang chuan rinna a ni. Khawngaihna + Rinna = Chhandamna a ni.

Pathian ring thei tur chuan Pathian hmuh dana hmuh ve a pawimawh a, Pathian hmuh dan chauh hi a dik a ni. Mihring kan inhmuh dan hi Pathian min hmuh dan nen a in ang lo. Mihring kan inngaih dan leh mahnia kan inhmuh dan hi a dik lo. Engtia sawi thei nge kan nih?

RORELTU: Misualte chunga roreltu hi Judge a ni. Chuvangin roreltu (Judge) in min hmuh dan hi a pawimawh ber a ni. Misualin ama ngaihdanah eng ang pawhin thiam changah inruatin thinlung felah inngai mahse, roreltu Judge in misuala a ngaih/ hmuh chuan engmah tih theih a nei lo. Ngaihdam a ni dawn chuang lo a ni. Khawvel zawng zawng rorelsaktu tur chu Pathian a ni a, Bible chuan "Lalpa chu kan roreltu a ni.." a ti (Isai 33:22). Chuvangin Pathianin min hmuh dan, a rorel dan chauh hi a pawimawh a ni. Nang leh keia ngaih ve dan leh hmuh ve dan engmah a ni lo.

ENGKIM SIAMTU A NI: Roreltu nihna hi sorkar chauhvin a pe thei a, anih chuan Pathian hi roreltu nihna tuin nge pe? Tumahin an pe lo. Ani chu engkim siamtu a ni a, amah aia ropui leh lian an awm lo. Nu leh paten an fate chungah thu an neih angin Pathian pawh chu a thilsiam engkim chungah thu a nei a ni.

HRELO MAHLA: Ka ṭhian, i awmna ah khan tunge roreltu tur tih hre lovin thilsualte i ti anih chuan Pathian rorelsakin i la awm ang. Pathian rorelna chu engahmah ngai lo mahla, a hunah chuan rorelna hmaah chuan i la ding ngei dawn tho a ni. Bible chuan "Tin, mitthi te a lian a te in, lalṭhutphah hmaa ding ka hmu a; tin, lehkhabu te an hawng a; tin, lehkhabu dang Nunna bu chu an hawng bawk a; tin, mitthi te chu lehkhabua ziak an thiltih ang zela relsakin an awm ta..." (Thup 20:12). Kan Bible tarlan hi rorelna hnuhnung ber a ni a, heta rorelsak te hi mitthi tawh te an ni.

Kan ngaihtuah sual fo chu kan thi anih chuan thlamuang takin kan awm ang tih hi a ni. Tamtak buaina a chingfel ang tih hi a ni. Kan thih hnu hian buaina a inṭan dawn chauh a ni. A bikin Isua ringlotute tan. Chuvangin tumah kha lo intihlum suh ang che u. I thi anih pawhin rorelna hmaah i la ding ngei dawn a ni. Bible chuan "Mihring tan vawikhat thih ruat a ni, chumi zawh ah rorelna a awm dawn.." (Heb 9:27) a ti a ni. Kan thih hnuah rorelna a la awm dawn a nih chu.

RING LO MAH LA: Pathian hi roreltu a ni tih i ringlo a ni maithei, mahse i rin loh avang khan roreltu nihna a tla chuang lo. Bible ah en ila, Nova hun lai khan Pathianin tui nen rorelna a nei dawn tih chu Nova hmangin a sawi tir a, mahse an awih duh lo va, awih lo mahse Pathian rorelna chu an chungah a thleng vek a nih kha (1 Pet 3:19-20). Babulon lal Nebukanedzar pawh a in chhuang a, Pathian rorelsakna a tawk a nih kha. Ramsa ang maiin a lo awm tak kha (Deut 4:23). Nebukadnedzara hi Pathian ringtu a ni lo. Mahse Pathian rorelna hi a ni ang lal hnenah pawh a thlen si chuan, keini te chu sawi tur a awm tawh lo. Engtinnge Pathian kan hnial theih ang?

PATHIANIN THIAM MIN CHANTIR CHAUHVIN: Mi zawng zawng chunga roreltu tur chu Pathian a ni tih kan hre tawh a, chuvangin Pathianin thiam min chantir chauhvin thlamuanna famkim leh lawmna famkim kan nei dawn a ni. Bible chuan, "A bawhchhiatna ngaihdama awm a, a sualna hliahkhuha awma chu a eng a thawl e, Mi, Lalpan khawlohna neia a ruat loha chu a eng a thawl e.." (Sam 32:1-2). Chuvangin mi tupawh mahni inngaihdan leh in hmuhdan paihin, Pathianin min hmuh dan leh ngaihdan hriain, Pathian buatsaih anga pawm tur a ni.


===================•=================

TIH SUAL/ SUAL RAH (Zirlai 3)

Sual bulpui kan zir tawh bawk a, Sual rah/ tih sual thu zir ve thung ila...

Thing leh A rah: Isuan "Thing chu a ṭha, a rah pawh a ṭha in tih loh vek leh thing chu a chhia, a rah pawh a chhia ti law law rawh u.." (Mat.12:33) a ti a. Isua sawi angin thing rah ṭha leh ṭha lo chu a kung azir a ni. A kung ṭha leh ṭha lo chu a chia zir a ni. A kung a ṭhat chuan a rah a ṭha a, a kung a chhiat chuan a rah pawh a chhia a ni. A kung ṭhat leh ṭhat loh pawh a chia azir a ni. Chuvangin a rah hi a pawimawh ber lo va, a chi zawk hi a pawimawh a ni. Sual thuah pawh piantirh ata sual hi a chi nen a in ang a, sual chi nei mihringte hi a kung an ni. Misual tihsual hi a rah a ni. Tih sual/ sual rah chu mi zawng zawngin kan hria, tualthat, thinrimna, uirena, itsikna, mi huatna etc...Chung sualna zawng zawng chu mihring hmuha tih anih avangin sual over bika ngaih a ni.

A rah vang ni lovin, a chi vang a ni: Theihai kung hi theihai a rah avangin theihai kung a ni lo, a chi aṭanga theihai a nih vang a ni. A rah loh pawhin theihai kung a ni tho. Rah nei theihai kung chu rah neilo theihai aiin a tak bik chuang lo. Theihai kung an nihna a in ang reng a ni. Chutiang bawkin mihringte pawh sualna kan tih avangin misual kan ni lo va, misual kan nih avanga thilsual ti kan ni. Mihringte ngaihah chuan thil sual kan tih avangin misual kan ni kan ti a, misual nilo turin insum ṭang ṭang na lam kan in zirtir ṭhin a nih kha..

A ni thei lo: Sual lama insum ṭang ṭang na hi a ṭha. Mahse misual chuan sual lo turin a insum reng thei lo. Mihring hmaah insum mahse, Pathian hmaah a insum reng thei lo a ni. Bible chuan, "Ethiopia mihangin a vun a tidanglamin keite in a zia a thup thei em? Chuti anih chuan nangni thilsual tih ching ṭhinte pawhin thil ṭha in tithei ang chu.." a ti a (Jer 13:23). Chuvangin, thil ṭha tithei tur chuan, Ethiopia mihangin a vun a thlak danglam theih chauhvin a ni. Keite in a zia a thup theih hun chu thil ni theilo anih avangin Pathian hmaah thil ṭha chu kan ti theilo tih a chiang hle a ni.

Puanchhe Bal: Mihring hmaah ṭha tia kan ngaih tam tak hi Pathian hmaah chhia tam tak a awm. I nungchang kha i chhuang viau maithei, mahse Pathian chuan a ten lutuk, "Mi bawlhhlawh angin kan lo awm ta vek si a, kan felna zawng zawng pawh silhfen bawlhhlawh ang a ni si a.." (Isaia 64:6). Pathian hmaah chuan kan thiltih ṭhatte hi puanchhe bal mai a ni. Mihring hmuhah chuan hmuhah chuan thil ṭha tih hi a ṭha lutuk, mahse misual thiltih hi Pathianin a ten lutuk, mihring chu tenawm tak an nih avangin. Pharin chaw tui tak pe che sela i ei duh ang em? A chaw chu a tui lutuk, mahse phar siam anih avangin a chaw thlengin a tenawm vek a nih kha. Chutiangin i thiltih te chu a ṭha lutuk, mahse Pathian hmaah chuan an thianghlim lo a ni.

Sual neilo anga inngaih theih: Mihring chu thim kara awm kan nih avangin kan sual kan inhmu lo a ni. Pharisai ten, nawhchizuarnu den hlum an tum khan, an sual reng an inhre lo. Mahse Isuan sual neilo chuan deng hmasa ber rawh se a tia, tuman an denghlum ngam lo a nih kha (Joh 8:3-9). Isua ṭawngkam khan an sual zia a hriattir a nih kha. Nang pawh Isua nen in inhmuh chuan, i sual i hmu mai ang.

Thil ṭha titu: Mihring ngaihdanah chuan khawvelah thil ṭha titu an awm rin a ni. Mahse Bible chuan chiang takin a sawi a ni, "Tumah thil ṭha ti reng an awm lo, hrethiama, Pathian zawng reng reng an awm emaw, tiin, Lalpa chuan van aṭangin mihring fate hi a zuk en a. A ni lo lamah an peng ta vek a; bawlhhlawh takin an lo awm ta hlawm a, tumah thil ṭha ti reng an awm lo, pakhatte mah an awm lo..." (Sam 14:2-3) a ti a. Mihring hmuh chuan thil ṭha titu kan awm ang. Mahse Pathian hmuh chuan thil ṭha titu tumah kan awm lo a nih kha. Mi zawng zawng chu misual kan nih vang a ni.

Sual inzirtirna school a awm ngai lo, thil sual tih chu zir ngai lovin kan thiam sa vek a ni. Dawtsawi dan te inzirtir kan ngai lo, dawt kan la sawi fo. Miin an hua che a, an sawisel che anih pawhin a tih tur a ti a nih kha tila, ngawihsan mai mai rawh.

Lal Davidan mihring nihna a hriat lutuk avangin, sualin ka nun mi pai a, sual saa piang ka ni a ti a nih kha. Nau pianghlimah sualna a lang lo va, a rawn upat hnu chauhvin a lang ṭhin a ni. Chuvangin Pathian hmaah tumah mifel an awm lo. Mi zawng zawngin thil an tisual vek a, Pathian ropuina an chang zo ta lo a ni (Rom 3:23).

===================•=================

HMEICHHE HRIN LEH RUL THLAH (Zirlai 4).

Tih sual/ Sual rah kan zir tawh a, Pathian hmuh danah kan thianghlim thei lo tih kan hre tawh a. Tunah chuan hnam zawng zawngte uar leh ngaih pawimawh em em, hnam thu zirna nei ila. Mi tupawhin mahni hnam chu kan ngaisangin kan duh vek a, mahni hnam hi a ṭha ber niin kan hmu vek a ni. Kan hnam an sawisel chuan kan thinrim ṭhin a nih kha. Hnam tana nunna chan ngam thleng an awm a ni. Nupui/ pasal kan zawn pawhin mahni hnam pui chauh kan zawng ṭhin a nih kha. Pathian hian engtinnge min hmuh ve? Zir ho ang u aw...!

HMELMA KAN LO NI: Adama leh Evi te an bawhchhiat hnuin, rul hnenah Pathian chuan "Nang leh hmeichhia hi ka indotir ang che u a, i thlahte leh a thlahte pawh ka la in dotir bawk ang. Chumi chuan i lu a la tithitling ang a, nangin a ke artui i la tithitling ang" a ti a (Gen 3:15). Bible chang kan hmuh angin, Pathianin hmeichhe fa leh rul fate an indo tur thu a sawi a ni. Anih chuan tunge hmeichhe fa chu? Tunge rul fa chu? He thu hre tur hian khawvela mihring lo awm dan chi li (4) kan hriat a ngai.

1. Nu leh Pa nei lo (Gen 2:7): Adama hi nu leh pa nei lova piang a ni. Pathianin Adama chu leiin a siam a, patling ni nghalin a siam a ni. Adama chuan nu leh pa a nei lo, naupanlai pawh a nei lo, tleirawllai pawh a nei lo. Adama angin tumah Pathianin a siam tawh lo.

2. Mipa fa (Gen 2:21-22): Nu nei lova, pa chauh neia chhuak a awm. Chu chu mi zawng zawng nu Evi a ni. Pathianin Adama nakruh pakhat a la a, a siam a ni. Evi pawh puitling saa siam a ni. Tleirawl hun leh naupanlai a nei ve lo. Evi pasal chu Adama a ni a, a pa tia lak theih pawh a ni.

3. Nu leh Pa neia piangte: Khawvel mi zawng zawng hi nu leh pa neia piangte vek kan ni. Nausen aṭang kan piang a, kan ṭhanglian tulh tulh a, nu leh pa aṭanga piangte kan ni.

4. Hmeichhe fa: Nu nei a, Pa nei lova piang a awm. Chu chu kan Lalpa Isua Krista hi a ni. Isuan nu a nei a, pa a nei lo. Mihring lamah chuan Josefa fa a ni (Lk 3:23). Mahse Isua chu thlarau hrin a ni (Mat.1:18-20). Chuvangin hmeichhe hrin chu Isua hi a ni.

RUL FA: Hmeichhe fa chu Isua anih chuan rul fa chu tute nge ni ta ang le?

1) Baptistu Johana chuan Baptisma chang tura lokal te kha, "Rul thlahte u, thinur lo thleng tur hi tlansan turin tuin nge zilh che u? (Mat. 3:7; Lk 3:7) a ti a. Johana hian chhan leh vang nei lovin rul thlahte u a ti lovang. Pathian tirh a ni a, mihringte mit-hmai en lovin a sawi a ni. Mihringte chu Pathian hmuhin rul thlahte an ni?

2) Lal Isua pawhin, "Rul thlah te u, nangnin sual reng chungin engtinnge thu ṭha in sawi theih ang? Thinlunga khat liam chu kain a sawi ṭhin a sin.." (Mat.12:34) a ti a. Isuan Israel te chu Rul thlah te u a ti a ni. Rul thlah an nih avangin ṭawngkam ṭha leh thil fel an tih theih loh thu a sawi a ni. Israel te mah "Rul thlah te.." a tih chuan, keini Jentail te lek phei chu sawi tur a awm lo. Rul thlahte kan ni.

RUL FA KAN LO NIH DAN: Adama te nupa hi an sual hma chuan Pathian fate an ni. Mahse Pathian thu nilo, rul thu an awih avangin rul fa an lo ni ta a ni. Adama fa zawng zawngte chu rul fate vek an lo ni ta a ni.

Mihring chu rul fate an nih avangin rul nen in anna an neih 1 lek zir tel lawk ang aw..!
Tur a nei: Rul chu a ka chhung a ngho ah tur a nei a, chutiangin mihringte kaah pawh tur a awm tih Bible chuan "An kam chhungah rul tur a awm a.." (Rom 3:13). "Lei hi tumahin an khawi ngam theilo a ni, thihna hlova khat, sual awm hle hle theilo a ni.." (Jak 3:8) a ti a. Rul tur chu a ngho ah a awm a, mihring tur chu leiah a awm. Lei avangin mi rilru a na a, inhauhna tam tak a chhuak ṭhin a nih hi maw..! Chuvangin kan lei hi rul tura khat a ni.

RUL THLAHTE KALNA TUR: Isuan, "Rul te u, rul thlahte u, Gehenna rorelna chu engtinnge in pumpelh theih ang? a tih avangin Rul thlah te kalna tur chu meidil a ni. Mi zawng zawng hi rul thlahte an nih vek avangin meidil kal tur vek an ni.

====================•================

SETANA FA TE (Zirlai 5).

Hmeichhe fa chu Isua a ni tih leh rul fa te chu mihringte kan ni tih kan zir tawh a. Tunah chuan setana fate hi tute nge an nih tih kan zir dawn a ni. Mihringten kan nihna dik kan hriatfiah hi a pawimawh a ni.

PATHIAN FA: Adama leh Evi chu Pathianin a siam tirh khan sual an nei lo va, an famkim avangin Pathian fate tia kawh an ni. Luka 3:38 Adama chu Pathian fa a ni. Pathian fa anih avangin Pathian nen an lengdun ṭhin a ni.

SETANA FA NIHNA: Adama te nupa chu setana thu an awih a, Pathian chuan in ei chuan in thi ang a ti a (2:17). Setana chuan "Thi suh e, in ei ni apang chuan in mit a lo var ang a, a chhia leh ṭha hriain Pathian ang in lo ni dawn tih Pathianin a hrereng a nih chu" a ti a (Gen 3:4). Adama ten Pathian ṭawngkam chu an paih a, Setana thu an ngaihthlak avangin Pathian nen an inzawmna a chat ta a ni (Gen 3:23-24). Taksa hmuh theihin an thi lo va, an thlarau a thi a ni. Pathian anga siam an ni a, mahse Setana thu an awih avangin Setana fa an lo ni ta tihna a ni.

AN PA SETANA: Israel ten Pathian hi an pa emaw an ti a, mahse Isuan "Nangni zawng in pa Diabola hnena chhuak in ni a, in pa duhzawng tih in duh a ni. A ni chu a tir ata tualthat a ni, thutakah a awm lo, a chhungah thutak reng a awm loh avangin. Dawt thu a sawiin ama tih chhuah a sawi a ni ṭhin; dawthei a ni si, dawtpa pawh a ni.." (Joh 8:44) a ti a. Pathian thlan a mi Israel te mah Setana fa an nih chuan, keini Jentail te chu sawi tur a awm lo. Setana fate kan ni. Johana chuan "Khawvel hi Setana kutah a awm.." a ti a ni (1 Joh 5:19).

PATHIAN FA IN KAN PIANG LO: Mi tupawn kan pian ni chu kan lawm ṭheuh ṭhin a, mahse Pathian fa in kan piang lo va, Setana fa in kan piang a ni. Chuvangin lawmna ni (Pian ni) kan tih hi lungngaihna ni a ni. Bible chuan Isua ringa kan pawm hnu chauhvin Pathian fa nihna min pe a ni (Joh 1:12). Isua ring sa in kan piang lo va, Isua kan rin hma chu Pathian fa kan ni thei lo a ni. Anih chuan tu fa te nge kan nih? Kan duh emaw, duh lo emaw Setana fate kan ni. Setana fa kan ni tih hi i pawm thei em?

PA HRAWN SETANA: Pa tak lo chu pa hrawn kan ti ṭhin a, Setana chu mi zawng zawngte pa a ni. Mahse Setanan min siam lo. Mahse kan pa anih avangin kan pa hrawn a ni. I pa hrawn chu setana a ni tih i hria em? Pa hrawn te hi an nupui fate chunga ṭha tak te pawh an awm a, mahse ṭha aiin ṭha lo an tam zawk a nih kha. Chutiangin kan pa hrawn setana pawh hi kan chungah a ṭha lo. Faten pahrawn an hlau angin kan pahrawn setana hi kan hlau a, kan pahrawn setana chuan a duhtawkin min tichhia a nih kha.

SETANA FA NIHNA LANGSARTE: Mihring chu Setana fa an nih angin a hnuailama kan tarlan turah te hian amah anna kan hmu thei a ni.

1.Tual that: Setana chu a tir ata tual that a ni (Joh 8:44). Setana chuan Adama te thlarau a thahsak a ni. A hnuah taksa thihna thlengin an chungah a thleng a ni. Kaina aṭangin Abela thahin a awm a (Gen 4:8). Chutiangin mihring pawh mahni anpui mihringte kan that ṭhin a ni. Mahni unau haw mi chu tual that a ni (1 Joh 3:15). Ka ṭhian, i unau i haw ngai em? I haw ṭhin anih chuan tual that i ni.

2. Pathian kan do: Setana hi  a tir chuan vantirhkoh a ni. Mahse Pathian nihna chuh a tum avangin Pathianin van aṭangin a paih thla a ni. Pathian hmelma a ni. Setana tih awmzia hi Pathian dodaltu tihna a ni. Setana thu hi (Isai 14:12-14; Ezek 28:2) ah kan hmu thei a ni. Mihring pawh  chu Setana fa nih hnu chuan Pathian hmelma kan lo ni.  Pathian nen kan hmuh dan a in ang tawh lo. Engtiklai pawhin Pathian nen kan inkalh tlat ṭhin a ni. Chuvangin Paula chuan "Pathian hmelma te kan nih lai maha..." a lo tih ni (Rom 5:10; 2 Kor 5:20).

3. Thutak kan hre lo: Setana hi dawtpa a nih avangin thutak a pai lo (Joh 8:22). Thutak chu Pathianah chauh a awm. Mihringte hi Setana fate kan nih avangin thutak kan pai lo. Hriat pawh kan hre hek lo. Thutak kan hriat loh avangin thutak sawi tur pawh kan hre lo. Dawt erawh in zirtir ngai lovin kan thiam a nih kha.

4. Dawt ah kan cheng: Setana chu dawtpa a ni a, dawtah a cheng a ni (Joh 8:44). Mihringte pawh dawtah kan cheng a, nuam kan ti em em a ni. Thutak erawh kan hre thei lo va, dawt erawh in zirtir lovin kan thiam vek a nih kha. Dawt thu chu ngaihthlak a nuam, thutak erawh kan ngaithla peih lo a nih kha. Ka ṭhian, dawt i sawi ngai em? I sawi ṭhin anih chuan Setana fa nihna a lang a ni.

Khawvel hmangaihna: Khawvel hi a tirin Pathianin Adama hnenah pe a (Gen 1:18). Mahse Adama chuan Setana hnenah a pe chhawng a ni (Lk 4:6). Chuvangin he khawvel hi Setana ta a ni a, aman a rule a ni (Joh 14:30). Mihringten mahni pa neih thil khawvel hi kan hmangaih lutuk a nih hi. Khawvel thil neih nan kan chakna, kan finna kan pawisa engkim kan hmang a ni lawm ni?

Thil sual kan ti: Setana chu a hmasa berin thilsual a ti a, nang pawh thil sual i tih chuan Setana ta i ni (1 Joh 3:8). Khawvelah thilsual ti lo an awm lo, chuvangin mihring chu Setana fa an ni a, Setana ta an ni tih a chiang a ni.

SETANA TAWPNA: Setana chu Pathian hmelma a ni. Chuvangin Pathianin meidil a siamsak a ni (Eze 28:18; Mat.25:41). Hun hnuhnung berah chuan Setana chu meidilah paih a ni dawn a ni. Chatuanin hrehawmna a tuar tawh dawn a ni (Thup 20:10). Setana chanvo chu meidil a ni. Ka ṭhian, nang leh keipawh Setana nen kan inzawm avangin meidil chu kan chanvo a ni. Chuvangin meidil aṭanga kan zalen a ngai. Ka ṭhian, meidil i hlau em? Meidil lak aṭangin zalen i duh em?

===================•=================

TAKSA, THINLUNG (Rilru), THLARAU (Zirlai 6).

Pathianin mihring hi taksa, thinlung, thlarau neiin a siam a (1 Thes 5:23). A siam tirhin a pathumin a ṭha a, Pathian nen mihring thlarau chu a inzawma nunna a nei a ni. Taksa pawh a ṭha a, thinlung pawh a ṭha bawk a, thi tura siam an ni lo. Pathian chuan a thilsiamte a en a, ṭha a ti lutuk (Gen 1:31). Pathianin ṭha a tihte zingah mihring pawh a tel a ni. Chuvangin mal a sawm a ni (Gen 1:28).

CHHIATNA: Mahse mihringin Pathian thu a awih loh avangin a taksa, thinlung, thlarau chu chhiatna ah a thleng a ni. Chungte chu zir ila.

TAKSA: Mihring hmuh chuan taksa hi dam tak, mawi tak a ni a. Mahse Pathian hmuh chuan "Engatinge in hel zual deuh deuh a, vuaka in la awm cheu ni le? Lu chu a pumin a na a, thinlung pawh a pumin a chau ta. Kephah hnuai aṭanga lu thleng zakin dam lai reng reng a awm lo; pem te, vuak duk chur te, pan hnai la te hlir a ni; chung chu an hmet ping lo va, an tuam hek lo va, sahriak an hnawih hek lo.." (Isaia 5:1-6). Pathian hmuh chuan dam lai reng reng kan nei lo, pan chhia khat kan ni. Sam ziaktu chuan, "Ka khawlohna te chuan ka lu hi a chim pil a, phurrit tak ang ka zawh rual loh hi a ni. Ka atna avangin ka pante hi a uihin a khawlo zo ta a. Ka na a, ka kun tlawk tlawk a, nilengin lungngaiin ka kun ruai ṭhin a. Ka kawng hi a sa hluah hluah vek a, ka tisa ah pawh hian dam lai reng a awm lo (Sam 38:4-7).

Davida ziah ang anih chuan panchhia khat, pan/ meia kan sa vut vut hi a ang a, a taksa ah dam lai reng a nei lo. Mihring hmuh chuan Davida hi sipai chak tak a ni a, chutianga taksa lama natna panchhia nei a ni lo. Mahse a thil sawi hi Pathianin a hmuh dan anga sawi a ni. Ani ang dam tak pawh Pathian hmuha chutiang anih chuan keini chu sawi tur a awm lo. A takah pawh kan taksa hi dam vet vawta awm hi a tam lo ṭhin, hritlang, awmna, khawsik kan nei deuh reng ṭhin bawk a nih kha. Pathianin mihring a siam tirh kha chuan chutiang a ni lo a sin.

THINLUNG: Mihring chuan mahni thinlung hi ṭha ber leh insum thei ber, mahnia ṭha intih tawkna nen kan khat a. Midang angin rilru kelkawi kan nei ve lo tiin kan in hre ṭheuh a, mahse Bible chuan thinlung hi a ṭhalo tih min hrilh a nih kha. Sual bul hi thinlung aṭanga inṭan a ni a, Pathianin vantirhkoh chungnung ber a siam a, mahse a thinlungin Pathian nih duhna a nei ta a nih kha (Isaia 14:12-16; Eze 28:12-17).

Pathianin van aṭangin a paihthla a, vantirhkoh dinhmun aṭangin Setana Pathian hmelma a rawn ni ta a. Sual hi vantirhkoh Lucifera aṭangin a inṭan a, chuan a ni chuan mihring Adama te nupa thinlung chu a rawn fan chhuak ta a. Adama te hian Pathian an duhna thinlung an nei a, chutichuan thingrah chu an ei a, an thinlung pawh a chhe nghal a ni. An thlahte zawng zawng thinlung ṭhalo neiin kan lo piang ta a ni.

CHHE RENG FO: Bible chuan, "Tin, Lalpa chuan leiah hian mihring sualzia chu nasa tak a ni tih leh an rilru suangtuah zia reng reng chu sual hlir a ni fo mai tih a lo hria a, Tichuan, leiah hian mihring a lo siam tak avangin Lalpa chu a inchhir a, rilru nat nan a hman phah ta a.." (Gen 6:5-6). Tinge Pathian hian mihringte thinlung hi engtiklai pawha chhiaa a hmuh fo ni? Pathian hi mi ṭhat lohna hlir hmu tu a ni em? Hriatfiah theih nan entirna sawi lawk ang aw..! Sorkar chuan hel ho hi ṭhain an hmu thei reng reng lo. Hel ten thil ṭha eng ang pawn ti mahse, sorkar hmuhah chuan misual an ni tho tho. Chutiangin Pathian nen hmelma kan ni a (Rom 5:10). Pathian hmaah ṭhatna neiin kan lang theilo a ni. Hel ho hian sorkar tana thil ṭha an tih theih awm chhun chu in surrender tawp a ni mai. Thil dang a awm lo. Chutiangin mihring pawh Pathian hmaah thilṭha ti thei tur chuan nungchang inthlak danglam vakna in a theih loh. Pathianah surrender tawp tur a ni.

CHHE LAILET DER: Thinlung hi thil zawng zawng aiin bumhmang ber, chhe lailet der a ni a, tuin nge hrethiam thei ang? (Jer 17:9). Pathian hmuhah thinlung hi ṭhatna reng neilo a ni. A chhe vek tawh a, thil ṭhalo hlir a ngaihtuah ṭhin a ni. An hrawk chu thlan inhawng a ni (Rom 3:13). Thlan hawn hian thil uih hlir a chhuak ṭhin a, kan hrawk pawh thinlung kawngkhar a ni. Thinlung a ṭhat loh avangin ṭawngkam ṭhalo hlir kan ka aṭangin a chhuak ṭhin a nih kha.

Isuan, "Kaa chhuakte erawh chu thinlungah a lo chhuak a ni. Chung ngei chuan mihring a ti bawlhhlawh ṭhin a ni. Tualthatna te, uire na te etc...(Mat.15:18-19). Sualna zawng zawng hi taksa tih chu a ni a, mahse a tirtu chu thinlung hi a ni. Thinlung ṭha sela, kan taksa pawh hian thil ṭha a ti mai tur. Chuvangin Pathianin, "Keichu thinlung entu ka ni.." a tih kha. Pathianin mihring thinlung hi ṭha a ti reng reng lo. Lung angin a sak a "Thinlung thar ka pe ang che u, in chhungah thlarau thar ka dah ang, in tisa ata thinlung lung anga sak chu ka la bo ang a, thinlung tisa anga nem ka pe zawk ang che u.." (Exe 36:26). Mihring chuan mahni thinlung chu a thlak thei emaw a ti a, mahse tuman an thinlung an thlak danglam theilo a ni. Reilote atan chauh a insum thei ṭhin a, rei a awh ngai lo a ni. Chuvangin Pathianin thinlung tisa anga nem ka pe zawk ang che u a lo tih ni. Pathian chauh lo chu kan thinlung thlak danglam thei an awm lo a ni.

THLARAU: Pathianin ramsa hi thlarau neiin a siam lo va, mihring erawh thlarau neiin a siam a ni. Engvanga thlarau neia siam nge a nih le? Amah nena inpawl thei a, amah betu atana siam an nih vang a ni. Thlarau nei zawng zawng chuan Pathian a be tur a ni. A biak loh chuan ramsa ang mai a ni ang, ka ṭhian, nang Pathian i bia em?

THLARAU THI: Adama te hi a tir chuan Pathian nen an inpawh reng a, an thlarau Pathian nen a inzawm a ni. Mahse sual avangin Pathian nen an inzawmna a chat a, sual avangin an inzawmna thlarau chu a thi a ni. Thlarau thi tih chu taksa lam thihna nen a in ang lo. Taksa thihna chu engmah natna pawh a hre lo, leivutah a let leh mai a ni. Thlarau thihna erawh tawrhna leh natna a la awm dawn a ni. Tawrhna awm tawh lo ni sela hremhmun (hell) hi a awm lo ang. Thlarau lam thi tih awmzia chu, Pathian nen an inzawmna a chat tihna a ni. Pathian thu reng an hre thei tawhlo tihna a ni. Nimahsela mihring thlarau chuan Pathian a chak leh a ni.

Lal Davidan "Sakhi, luite tui chaka thaw huam huam ang hian, Aw Pathian ka nunna hi nangmah chakin a thaw huam huam a ni. Ka nunna hi Pathian chakin, Pathian nung chakin a tuihal a ni. Engtikahnge Pathian hma ka thlen ang a, ka inlan ang aw?" a ti a. (Sam 42:1-5).

Ṭhal laia tui a kang vekin ramsa te chuan an hmelma pawh hlau lovin, tui awmna hmun an pan ṭhin a, tui an in ṭhin a ni. Chutiangin mihring thlarau chuan Pathian a chak a, thlarau chu a awm mai mai thei ta lo va, a phi ruai ruai a, a bul hnaia awm thinlung chu thlarau vang chuan a awm hle hle thei bik lo va, thinlung a hlim loh avangin a hlim theih nan zu leh sa, nupa sualna, pawisa etc...khawvel finna te a zawng a, ram leh hnam tan thawkrimin hlimna te a zawng a, mahse hlimna dik tak chu a hmu thei reng reng lo a ni. Eng vanga thinlung chu talbuaia hlim lo reng nge a nih? Thlarau a talbuai vang a ni. Kan tharauvin Pathian a chak em em a, Pathian a hmuh hma loh chu thinlungin thlamuanna dik leh lawmna dik a hmu thei dawn lo a ni.

Chuvangin ka ṭhian, i thlarauvin Pathian a chak a ni tih ka hriattir duh che a, i tharauvin Pathian a hmuh hma loh chu i thinlung a hlim thei dawn lo a ni. Nun chhan neilo ang maiin i inhre dawn a ni. Tuihal em em laia tui vawt tui tak kan in a, kan hahdam em em ang hian i thlarau chuan Pathian a hmuh veleh a hlim tawh dawn a ni. Mamawh nei anga i inhriatna te a bo tawh ang a, i thinlung a hlim chuan i taksa pawh a hahdam dawn a ni. Chatuan nunna pawh i nei dawn a ni. Nimahsela i taksa damlai ngeiah hian i thlarau tan Pathian chu i hmuh ngei a ngai a ni. I thih hnu chuan engkim a tlai vek tawh ang. Chuvangin i damlai ngeiah hian Pathian hmuh tum la, i hmuh ngei ka beisei sak bawk che a ni.

====================•================

DAN  (Zirlai 7).

Mihringin Pathian hnen thleng thei tur chuan Dan zawm tur emaw a ti a, Dan zawm theih chauhvin vanram luh theih a ti a. Chutianga ngaihtuah tute chu Pathian Dan pek chhan an hriat loh vang a ni. Dan chungchangah hian Bible ah Dan bu panga (5) a awm a, chungte chu Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, Deuteronomy te an ni. Heng pa (5) ah te hian Dan te 613 a awm a, Dan hmun lia ṭhen a ni. Chungte chu...
1. CEROMONIAL LAW.
2. CIVIL LAW.
3. MORAL LAW.
4. DIETERY LAW te an ni.

ISRAEL TE HNENA PEK: Dan hi Pathian pek a ni a, Bible ah chuan Pathian hi Dan petu a ni tih a ni (Isaia 33:22). Jakoba chuan Dan pe theitu leh roreltu hi pakhat chauh a awm a ti a (Jak 4:12). Chu pakhat chauh a tih chu Pathian hi a ni. Pathian chuan Dan hi Israel te chauh a pe a, mahse midangin Dan hi an tana pek emaw an ti a ni. Bible chuan Jentail ten Dan an nei lo (Rom 2:15) a ti. Mahse Jentail tan Dan zawm turin an inti ṭhin. Paulan Jentail te Dan nen an inzawm loh thu a sawi a ni. "Khatih lai khanin, Krista lovin Israel khua leh tui nen inmihranin, khawvelah hian beiseina reng neilo leh Pathian lova awmin tiamna thuthlung lakah te mikhuala in awm kha hrereng rawh u.." (Ephe 2:12) Jentail tan Dan hi pek a ni lo.

ZAWM THEILO: Mihring chuan Dan zawm tur kan ti a, mahse tumah zawm famkim thei an awm lo. Isuan "Mosian Dan chu in hnenah a pe lo che u em ni? Nimahsela in zingah tumahin Dan chu in zawh si lo.." (Joh 7:19). Paula pawhin thilṭha ti pakhatmah an awm lo a ti (Rom 3:12) Chuvangin Dan zawm pakhatmah an awm lo.

THIAMCHANNA AWM LO: Dan zawmna avanga thiamchang theilo kan nih zia te a hnuaia Bible ah hian kan hmu thei a ni. "Chutichuan, Dan thiltih avangin mi tumah a mithmuhin thiamchangin an awm lovang. Dan avangin sual hriat famkimna a lo awm si a..." (Rom 3:20). Mihring chu Dan thiltih avangin thiam a chang thei lo (Gal 2:16). Dan thiltih felna avanga felna a awm si chuan Krista chu a thlawnin a thi a ni (Gal 2:20).

ANCHHE DAWNNA: Dan hnathawh dan leh Dan pek a nih chhan hre loten Dan hi zawm famkim turin an in zirtir a, an sawi nasa hle bawk a. Mahse Dan hian mihringte hi anchhe hnuaiah a awm tir zawk a ni. Bible chuan "Tupawhin Dan zawm famkim mah sela, kawng khata a tih sual si chuan a zaah chuan thiamloh changin a awm tawh a ni.." (Jak 2:20). Dan thiltiha awm apiangte chu anchhe hnuaiah an awm si a, Dan lehkhabua thu ziak zawng zawng anga ti tura awm reng lo apiang chu anchhe dawngin an awm ṭhin tiin ziak a ni si a. Tin, Pathian mithmuhin tumah reng Dan avanga thiamchang an awm lo tih a lang reng a ni (Gal 3:10-11). Dan kan zawmin a zaa zawm famkim a ngai a, nitina zawm tur a ni. Chuvangin Dan chuan mifel lo kan nih min hrilh a ni.

MI A TIHLUM: Mihring chuan Dan zawmna in chatuan nunna nei thei turah a ngai a, mahse Dan chuan min ti nung lo va, min ti thi zawk a ni (Rom 7:8-11).

SUAL MIN HRIATTIR: Dan hian thiamchangin min siam thei bawk si lo va, anchhia leh thihna chauh min thlen bawk si a, engvanga Pathianin Israel te hnena pe nge a nih le? Mihringte hian kan sualte kan inhmuh/ hriat theih loh avanga pe a ni. An sualte an hriat theihna atan a pe a ni. Dan avang chauhvin sual a awm tih kan hria a, chu Dan thiltih avang chuan Pathian hmaah tumah thiamchang kan awm theilo a ni (Rom 3:20). Fel anga inngaite tan a ni Dan hi a awm ni. Mahni sualna hmu lo te tana pek a ni. Pawnlama fel anga lang a, chhungrila fello te tana chhunglam x-ray lakna a ni.

KRISTA HNENAH MIN HRUAI: Dan zawmna in thiam kan chang thei lo va, Dan thiltihte kan ring anih chuan anchhia leh thihna chauh kan chan tur a ni. Mahse thiamchang thei turin Isua hnenah min hruai a ni. Bible chuan "Chutichuan rinna avanga thiam kan chan theihna turin Dan chu Krista hnen lama min kaihruaitu a lo ni.." (Gal 3:24). Dan chu thiamchanga kan awm theihna turin Krista hnena min hruaitu a ni. Dan thiltih te kan ring anih chuan thihna leh anchhia chauh a ni.

===================•=================

PATHIAN CHHANDAMNA (Zirlai 9).

Mihring lam aṭanga engmah tih theih kan neih loh zia kan zir tawh a, mahse mihring tih theih loh chu Pathianin a ti thei a ni (Mat.19:23-26). Mihring aṭanga kan tih theih loh Pathianin a fapa Krista hmanga a thiltih te zir ila...

TIH SUAL: Ahmasain chhandamna kan luhchilh tak tak hmain Pathianin kan sualte hi engtinnge a chinfel tih thu kan zir hmasa phawt ang a, tih sual hi Pathian hmaah chauh ni lovin mihring hmaah pawh a sual a. Chuvangin tih sualte hi mihring rilrua ah a suala Pathian hnen aṭanga malsawmna dawng tlak lo hiala inhriatna a awm a ni. Tih sual te a thianghlim vek hnuah Pathian malsawmna chu kan dawng thei dawn a ni.

THISEN NEN: Tih sualte chu thisenin a silfai thei a ni. Bible chuan, "Tisa nunna chu thisenah a awm si a, in nunna atana inremna siamna tura maicham chunga ka pek che u a ni; nunna atana inremna siamna chu thisen ngei chu a ni si a.." (Lev 17:11). Chuan "thisen lovin sual ngaihdamna reng a awm lo.." (Heb 9:22) a ti bawk a ni. Pathianin mihringte sualna chu thisen chauhvin a ngaidam thei a ni. Anih chuan mihring sualna chu engtia thisena ngaihdam theih nge a nih le? He thu hre tur chuan Israel te sual inthawi dan kan hriat a ngai, inthawi dan tur hre tur chuan BIAKBUK chungchang kan hriat a ngai a ni.

BIAK BUK: Biak buk tak tak chu vanah a awm a, Pathianin Mosia hnenah Sinai tlangah khan a hmuh a ni. Chu van Biak buk nen in angin Pathianin leiah a sak tir a  ni (Exo 25:9). Inthawina tinreng chu Biak bukah hlan tur a ni. Biak buka inthawi dan te kan hriat chauhvin vanrama Biak buka inthawi dan kan hre thei dawn a ni. Inthawi dan chungchang hi kan hriat a pawimawh hle.

1. BIAK BUK KULHHRUANG: Biak buk kulhhruang hi puan vara kulh siam a ni. A dung lam hi tawng 100, tawng 50 a zau a ni bawk. BIAK BUK KULHHRUANG hi Dan entirna a ni.

2. BIAK BUK KAWNGKHAR: Biak buk kawngkhar hi ni chhuahna lamah a awm a, tawng 20 a zau a ni. Puan a ni a, zai sin tak khawp te, a dum pawl te, a sen duk te, a sen lar te a siam a ni. Biak buk kawngka hi Isua entirna a ni. Keimah chu kawng ka ni a tih kha.

3. BIAK BUK: Biak buk chu kulh chhung hnunglam deuh ah an sak a, tawng 30 a sei a ni a, tawng 10 a zau a ni.

4. HMUN THIANGHLIM BER: Biak buk hi ṭhen hniha ṭhen a ni a, a chhunga room hi hmun thianghlim ber tia kawh a ni. Chutah chuan Thuthlung bawm an dah a, Pathian awmna a ni (Exo 26:33). Hmun thianghlim ber chu tawng 10 vuak vel a ni a, puithiam lalber leh hriakthih puithiam chauh kumkhatah vawikhat luh theih a ni.

5. HMUN THIANGHLIM: Biak buk pawnlam hret zawk a ni a, tawng 20 a sei leh tawng 10 a zau a ni. Chutah chuan thil pathum (3) a awm...
(1) Rimtui halna maicham.
(2) Khawn var.
(3) Chhang dah dawhkan te an ni.
He room ah hian puithiamte nikhatah vawihnih zing leh tlai ah an lut ṭhin a, rimtui hlan turin leh khawn var tan Oliv hriak an dah ṭhin a ni (Exo 27:20).

6. PUAN ZAR: Hmun thianghlim ber leh hmun thianghlim danna puanzar a ni (Exo 26:33). Hmun thianghlim bera puithiam a luh chuan chu puanzar chu a kaltlang ṭhin a ni.

7. THUTHLUNG BAWM: Thuthlung bawm hi thingri thinga siam a ni a, a chhungah thuthlung sawm (10) ziahte dah a ni. Thuthlung bawm khuhna chu zahngaihna ṭhutphah (mercy seat) tia kawh a ni. Rangkachak hlira siam cherub pahnih a hmawrah in hmatawnin an dah a ni. Zahngaihna ṭhutphah chu vanrama Pathian ṭhutna entirna a ni (Exo 25:10-22).

8. RIMTUI HLANNA MAICHAM: Thingria siam a ni a, rangkachak hlir hlaka luan a ni. Puithiamten zing leh tlaiah rimtui an hal ṭhin. Rimtui hlanna chu ringtu mi thianghlimte ṭawngṭaina entirna a ni (Exo 30:1-10; Sam 141:2; Thup 5:8, 8:3).

9. KHAWN VAR: Hmun thianghlim hmun chhungah a awm a, rangkachak khawn var pasarih (7) a awm. Mei chu ringtu/ kohhran, oliv hriak chu Thlarau thianghlim entirna a ni (Thup 1:20). Khawn var hi a chhun a zanin a eng a ni. Puithiamten zing tlai nikhatah vawihnih lutin khawnvar chu an en ṭhin.

10. CHHANG DAH DAWHKAN: Hmun thianghlim hmuna awm a ni. Thingria siam a ni a, rangkachaka luan tho a ni. Dawidim tello chhang 12 chu paruk ve ve in hmun hnih ah an dah. Puithiam chauh ei thian a ni a, Sabath ni ah an thlak ṭhin (Exo 25:22-25).

11. DAR MAIHUN: Biak buk hmaah dah a ni a, dar nena siam a ni. A chhungah tui an dah a, puithiam ten an kut ke sil nan an hmang ṭhin (Exo 30:17-21).

12. MAICHAM: Maicham a ni a, tawng 5 vuak vel a ni a, tawng thuma sang a ni. Thingria siam a ni a, dar hlanga luan a ni. Mei nena inthawina hmun a ni a, Kraws entirna a ni (Exo 27:1-7).

13. MIPUI AWMKHAWMNA BIAK BUK TUAL: Mipuite hi Biak buk chhungah luh phal an ni lo va, Biak buk tual dar meihun leh maicham bul velah chauh an awm thei a ni. Rannung pekna hmun a ni.

Lalpa'n a thu malsawm rawh se..Amen..

===================•=================

Duhsaki Zote